مسجد جامع قروه

موقعیت جغرافیایی روستای قروه:

ابهرآنلاین: روستای قروه در کنار شاهراه تاکستان به ابهر (استان زنجان) واقع شده و با شهرستان ابهر ۱۵ کیلومتر فاصله دارد و در تقسیمات کشوری جزو این شهرستان است. این روستا در ۴۹ درجه و ۲۲ دقیقه طول جغرافیایی و ۳۶ درجه و ۳ دقیقه عرض جغرافیایی قرار دارد. جمعیت قروه طبق آمار جهاد سازندگی در سال ۱۳۷۰-۲۶۴۷ نفر و ۶۰۳ خانوار بوده است.

http://AbharOnline.org/wp-content/uploads/2014/03/1976797_469.jpg

وضعیت طبیعی جلگه ای است و سکونت دائمی است .

مفهوم لغوی قروه:

برای یافتن معنا و مفهوم و ریشه کلمه قروه با کسر قاف و (ر) ساکن و مکسور و (ه) غیر ملفوظ در مرحله اول رجوع به کتب مرجع ضروری مینماید، لاجرم پس از مراجعه به منابعی همچون لغت نامه دهخدا فرهنگ معین و نیز فرهنگ عمید در هیچکدام تفسیر یا معنی و توصیفی برای این لفظ با صورت کنونی آن یافت نشد (قروه) علاوه بر اینکه در منابع مذکور نزدیک به ۱۵ مورد دیگر آبادی را با همین لفظ با اندکی تفاوت در کسره و فتحه ثبت کرده اند که در کناطق مختلف جغرافیایی کشور پراکنده اند و البته عمدتا” روستا هستند و معروفترینشان که با ضم قاف تلفظ میشود شهری است در کردستان یعنی قروه با توجه به اینکه در زبان رایج امروزین ما قروه هیچ معنای خاص فارسی را نه در ترکی که در زبان مردم آن سامان است و نه در زبان فارسی دارد بدیهی است این لغت تعریف یافته کلمه دیگر باشد . در ادامه کلماتی که احتمال میرود قروه شکل تعریف یافته ای از آنها باشد همراه با معنی ادله آورده می شود . البته هیچکدام منتفی نیست و برای باب فضل و اساتید زبانشناسی است که این تحقیق را پی بگیرند.

قربه از کلمات نزدیک به قروه است به معنای مشک شیر و یا مشکی که یک طرف آن دوخته شده باشد . البته این لفظ عربی است . اگر لفظ قروه را مشتق شده و تحریف یافته و قربه بدانیم با توجه به قریب المخرج بودن و تبدیل فراوان و به ب باید پذیرفت که این نام گذاری و تحریف به بعد از اسلام و آمدن اعراب به این منطقه مربوط می شود و در اینجا دونکته قابل توجه است . اول در تایید این احتمال و آن اینکه شکل جغرافیایی بخش قدیمی روستا که به قلعه معروفیت دارد و در واقع نیز قلعه و دژی بوده و شباهت به مشک بخصوص با توصیفی که امده از اطراف قلعه را آب فرا گرفته و فقط از یک جانب با پیرامون خود مرتبط است . اما نکته دوم آن ، اینکه به احتمال فراوان این آبادی قبل از تسلط اعراب نیز معمور بوده و زندگی در آن جریان داشته که در این صورت فرض تحریف لفظ قربه تقریبا” منتفی است ، مگر اینکه فرض کنیم قبل از آن نام دیگری داشته و پس از آمدن اعراب این نام را بر آن نهاده اند.

http://AbharOnline.org/wp-content/uploads/2014/03/100_0034.jpg

۲- گریوه – لفظ گریوه در زبان اوستایی به معنای گردنه ، گذر و محل پیچ و مکان گرفتگی را میتوان با لفظ قروه فرض کرد ، البتهبا توجه به قریب المخرج بودن حرف گاف و قاف و مکرر تبدیل این گریوه به قروه بخصوص بعد از آمدن اعراب و آوردن حرف “قاف” در حروف خود به این سرزمین و نیز با توجه به موقعیت منطقه مورد توجه و بحث و پیچ و تاب رودخانه در آن محل.

۳- حزهه – لفظ حزهه در زبان اوستایی به معنای محل تابش خورشید یا آفتابگیر و امثالهم می باشد . گرچه با موقعیت محل نیز انطباق نسبی دارد و بعضی ها قریه را به معنای روستا با این لفظ هم ریشه می دانند ولی باید توجه داشت که تغییر و تحریف (خ) به قاف چندان رایج نبوده کمتر اتفاق افتاده است . با توجه به اینکه زبان عربی نیز خ دارد دلیل این تحریف احتمالی را نمیتوان روشن ساخت . یادآوری می شود که در نزدیک محلات معبدی سلوکی بنام خرهه وجود دارد که هنوز هم با همان تلفظ باستانی ادا میشود.

۴- گرو – به معنای زورق که با قروه که زبان جاری مردم آن حوالی با واو مفتوح و های غیر ملفظ ادا میشود بسیار نزدیک و نیز قلعه همچون زورقی است که اطراف آن را آب فرا گرفته باشد و آخرین نکته اینکه اینکه در یک سند محلی که به دوران صفویه مربوط است نام روستای مزبور قروه ذکر شده است که اگر اشتباه لغوی یا لفظی نبوده باشد کلید نظریات بالا را در پرده ابهام می برد.

منابع اقتصادی:

منبع درآمد اصلی روستائیان از طریق کشاورزی _ دامداری و باغداری می باشد . محصولات کشاورزی شامل انگور – گردو  – بادام – گوجه فرنگی – غلات سطح زیر کشت آبی – ۱۲ هکتار و دیم ۴۸۰ و آبی دیم ۲۰۰ هکتار می باشد.

این روستا از طرف شمال بخاطر دسترسی به جاده آسفالت ابهر و تاکستان رشد بیشتری داشته است.

آثار تاریخی این روستا :

مسجد جامع – و یک پل قدیمی بر روی رودخانه ابهر رود که از وسط این روستا میگذرد و چند آسیاب آبی در مجاورت این رودخانه به چشم میخورد و امازاده عبدالخیر که مربوط به دوره صفویه می باشد.

از بین انواع بناهای مورد استفاده آدمی نیایشگاه ها همواره در همه تمدنها از جایگاهی ویژه برخوردار بوده اند و به نحوی که نسبت به سایر اندامهای دورن شهری هر شهر و روستا نمایان تر و چشمگیرتر بوده به همین سبب عمدتا” در دل آبادیها جاداشته اند. محلی که مسجد جامع قروه در آن جا واقع شده بنظر میرسد که بلندترین بخش های روستا باشد  ، چراکه هم اکنون مسجد آجری قروه از بیشتر نقاط روستا قابل رویت است .

مسجد جامع قروه از جمله ناهایی است  که در فهرست آثار ملی در سال ۱۳۴۱ به سبت رسید ه است این مسجد همانند مساجد دیگر دو را ن سلجوقی به سبک چهار طا قی سا خته شده و گنبد زیبای اجری ان به واسطه چهار فیلپوش به اظلا ع چهار گانه استوار گر دیده است (لازم به ذکر است با تو جه به مطالعات و تحقیقات انجام شد ه این مسجد را می توان متعلق به دوران آل بو یه دانست با توجه به کتیبه ای که در لچگی محراب قرار دارد اشاره بر احداث این مسجد در سال ۴۱۳ که زمان ال بویه را در بر می گیرد و همینطور در قسمت بالای محراب به صورت بر گ چنار که سبک آل بویه است طاق بندی مزین کر ده اند دلیل بر این مدعی ا ست)با طاق فیل پوشها بر روی تخته مقطوری که با زاویه ۴۵درجه قرار داده شده وسپس قوس۵و۷تند با ساقه بلند اجرا شده بطوری که چهار فیلپوش متناوبا با چهار طاق نما که از نظر سبک وابعاد یکسان است پلان مربع  و شبستا ن را به دایره تبد یل نمو ده است

فیلپوشها و طاق نماها عموما به تزئینات اجری هندسی مزین است وبا لا ی آن طاق نمای کوچکتری که قوس ۵و۷ کند و ساقه بلند دارد متوالیا قرار گرفته پا طاق عرقچین گنبد تشکیل می دهد نور گیر های گنبد خانه بر روی گنبد ۳نور گیر در امتداد عمود بر هم قرار دارند که باعث ورود نور به حالتی یکنوا خت و ملایم به داخل فضای گنبد خانه می شود که از ابتدای ساخت مسجد بدین منوال بوده است این نور گیر ها حکم ساعت آفتابی را در بنا ایفا می کنند.

گنبد این مسجد از نوع گنبد عرقچین است که با گنبد مسجد جامع سجاس و مسجد ومدرسه حدریه قزوین قابل مقایسه است .

مطالب خواندنی:

قسمت باقی مانده فعلی از مسجد عبارت است از گنبد خانه ومستطیل شبستان ستون دار خشتی در سمت غرب آن ودر سمت شرق نیز شبستان دیگری است که بخشهایی از آن تخریب گردیده ویک شبستان خشتی دیگر در جنوب ومتصل به آن قرار دارد که امروزه هیچ ارتباط مستقیمی با مسجد ندارد .

این شبستان جهت نماز گزاری روستائیان مورد استفاده قرار می گیرد مصالحی که در ساخت مسجد به کار رفته در بخشهای مختلف متفاوت است گنبد خانه مرکزی از آجر هایی به ابعاد ۸*۳۱*۳۱سانتی متر وقسمتهای انتقالی وگنبد با آجرهایی به اندازه۵*۲۱*۲۱سانتی متر ساخته شده اند.

شبستانهای غربی وجنوبی وبقایای شبستان شرقی از خشت و چینه بنا گردیده است وسقف مسطح وتیرپوش آنها بر روی ستونهایچبی قرار گرفته بطور کلی شستان های دو طرف گنبد خانه ا ز نظر ساختاری ومصالح معماری کاملا متفاوت با گنبد خانه هستند ومشخص است که آنها در زمان متاخر تری سا خته شده اند .شبستان شرقی فرو ریخته وتنها قمتهایی از آن باقی ما نده است با توجه به برداشت آقای ویور در سال ۱۹۶۴از محل نشان می دهد که شنستان شرقیدر آن زمان احیا بوده لازم به ذکر است که پس از احداث شبستان هایی با سقف مسطح در دو قسمت غرب وشرق گنبد خانه در محل فعلی شبستانها ساخت وسازی با پوشش طاقدار وجود داشته که بعد از تخریب وفرو ریختن طاقها شبستانهای خشتی با سقف مسطح جایگزین آنها شده است در سمت شرق بنا (از بیرون )بقایای طاق دیده می شود که بر جزری متصل به بنا قرار گرفته و خود طاق فرو ریخته در تصویر شماره۲در تحقیقات اخیر بقایای پاطاق فو ریخته ای در سمت غرب بنابدست آمده است که همانند بقایای طاق شرقی واجر هایی که در دیوار وپایه های چهار طاق پیوستگی دارد بنظر می رسد که همزمان با گنبد خانه با همان مصالح ساخته شده ونمی تواند الحاقی باشد احتمال داده می شود قسمتهای شرقی وغربی متصل به گنبد خانه حکم ایوان یا رواق را داشته است.

عملیات انجام شده در قسمت خارجی گنبد مسجد جامع قروه:

–         بندهای سیمانی بین آجرها که طبله کرده بود باز شدند سپس مجددا” با استفاده از گچ سفید و مواد شیمیایی بند کشی انجام گرفت.

–         آجرهای روی گنبد و اطراف که بر اثر عوامل طبیعی فرسوده شده بودند تعویض گردید و آجرهای نو در همان ابعاد و اندازه آجرهای قبلی بکار رفت.

–         آجرهای فرسوده قسمت پاگرد و زیرنور گیرها تعویض گردید با رعایت این نکته که شیب کافی در محل ایجاد گردیده تا نزولات هدایت شوند اجاد شیب مانع از یخ بر شدن آجرهای این قسمت نیز میشوند.

–         بین آجرهای کار گذاشته شده نیز بندکشی انجام گرفت.

–         ایجاد حفاظ در نورگیرها با استفاده از آجر که بصورت مشبک انجام گرفته تا در عین حال که نور داخل گنبد خانه را تعبیه می گردد با اطراف خود نیز همخوانی کامل دارد.

علت پوسیدگی آجرها فرسایش ، اختلاف دما ، هوازدگی بوده است.

قروه از نظر جغرافیایی در منطقه سردسیر و این نطقه دارای زمستانهای سرد و تابستانهای معتدل است.

آسیب های ناشی از یخ زدگی بصورت یخ بر شدن بندهای بین آجرها و ترک خوردن کاهش چسبندگی ملات و نهایتا” سست و شسته شدن آن توسط باران بوده که سرانجام به جداشدن آجر از بدنه خاجی گنبد خواهد انجامید . استفاده از ملات مناسب به عنوان عامل مهمی در این مسئله مطرح است . ملاطی که ضمن پائین بودن ضریب جذب رطوبت مانع از تشکیل یخ شود به هر حال ملات آجر در بارندگی های شدید رطوبت جذب میکنند و پدیده یخ زدگی به اجبار صورت می پذیرد ملاتی که در مرمت این بنا بکار رفته با رعایت موارد ذکر شده انجام گرفته است.

بنای مسجد جامع قروه بنایی است ۹۰۰ ساله که در آسیبهای عمده ای از طریق زلزله رطوبت و فرسودگی مواد دیده است . مجموع آسیبهای فوق مقاومت فیزیکی بنا را کاهش داده است . در مرمت گنبد از ایجاد اضافه بار بر گنبد که میتوانسته ضایع آفرین و خطرناک باشد جلوگیری شده است.

عملیات انجام گرفته در گنبدخانه و شبستان:

آجرهای فرسوده داخل گنبد و بیرون تعویض گردید. بناهای طبله کرده سیمانی خالی شد و مجددا” با استفاه از گچ و مواد شیمیایی بین آجرها بندکشی انجام گرفت.

 کف گنبدخانه و شبستان که بصورت خاک کوبیده بود آجرفرش گردید.

ستونهای چوبی شبستان نشست کرده بود موجب شکسته شدن تخته های بکار رفته در سقف بنا شده بود ، سقف شبستان برداشته شد تخته ها تعویض گردید سپس ۲ لایه کاه گل بر پشت بام شبستان کشیده شد.

مصالح دیواره های شبستان بر اثر نفوذ آب نزولات شسته شده بودند و شکافهای عمیقی را ایجاد کرده بودند که با استفاده از گچ و خاک مرمت شد و طاق نماهای ریخته مجددا” احیا’ گردید . کف طاق نماها نیز آجرکار گذاشته شد.

تنظیم، تکثیر: اِنی کاظمی

http://AbharOnline.org/wp-content/uploads/2014/03/%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C.jpg

ممکن است شما دوست داشته باشید
2 نظرات
  1. محرمخانی می گوید

    با سلام
    لطفا آمار مربوط به جمعیت روستا را بروز کنید.آمار سال ۱۳۷۰ ؟؟؟؟ سال ۱۳۹۲ هم تموم شد آمار شما از مسجد قروه هم قدیمی تره!
    با تشکر

  2. وحید می گوید

    با عرض سلام و خسته نباشید,من تنها خواهشی که دارم از شما و امید دارم که پیگیر این مسئله باشیداین است که نگهبان این مسجد یک شخص بومی از خود این روستا باشد اما در حال حاضر نگهبان این بنا بومی نیست.. بنده حاظرم این کار را برعهده بگیرم .
    خواهشا رسیدگی کنید. شما میتوانید تحقیقاتی هم درباره بنده از روحانی این روستا حاج آقا محرمخانی کنید.متحل هستم .بیکار.شماره تماس ۰۹۱۲۷۴۴۵۲۲۹آدرس قروه خ امام ک شاهد پ۱

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

یازده − 4 =