آنچه که در مورد وجه تسمیه ابهر در بین مردم رایج شده و عموما مورد پذیرش قرار گرفته است این است که نام ابهر در قدیم “اوهر” بوده است و “اوهر” هم از دو کلمه “او” به معنی “آب” و “هر” به معنی “آسیا” تشکیل شده است و علت این نامگذاری هم وجود ابهررود و آسیابهای فراوان بر روی آن بوده است، در لغت نامه دهخدا دقیقا همین معنی به نقل از یاقوت حموی آمده است
مرحوم دهخدا در ذیل کلمه ابهر در لغت نامه اینگونه آورده است: “شهری مشهور میان قزوین و زنجان و همدان از نواحی جبل و اهل َمحَل ّآنرا ((اَوهر)) گویند. و یاقوت گوید: بعض ایرانیان بمن گفتند که ابهر مرکّبست از آب و هر به معنی آسیا…”
همچنین در لغت نامه دهخدا یکی از معانی کلمه “هر” آسیا در نظر گرفته است، اما کلمه “هر” به معنی آسیا در هیچ فرهنگ لغت دیگری نیامده است، به نظر میرسد مرحوم دهخدا “هر” به معنی آسیا را از قول یاقوت حموی که او نیز از برخی از ایرانیان شنیده بوده است آورده است، در اینجا دو گزینه محتمل به نظر میرسد، اول اینکه کلمه “هر” به معنی آسیا در بعضی از گویشهای زبان فارسی در قدیم معمول بوده و اکنون نیست، دوم اینکه در انتقال معنی کلمه “هر” سهوی صورت گرفته است. به نظر من گزینه دوم میتواند به حقیقت نزدیک تر باشد، اندکی در این باره توضیح میدهم.
با توجه به اینکه به جای آب از “او” استفاده شده است، بسیار محتمل است که اسم ابهر از یکی از گویش های زبان فارسی مانند لری گرفته شده باشد، چون کلمه “او” در بسیاری از لهجه ها و گویش های فارسی به معنی آب بکار میرود، اما در باره کلمه “هر” باید گفت، در گویش لری بختیاری کلمه “هر” به معنی آسیا نیست بلکه به معنی آسیاب کردن است، یعنی احتمالا آنچه که کلمه “هر” از آن گرفته شده است نه “هر” به معنی آسیا یا سنگ آسیا، بلکه فعل “هر” از مصدر “هردَن” است. با توجه به اینکه، این موضوع به نقل از برخی ایرانیان آمده و یاقوت حموی خود به معنی کلمه اشراف نداشته است، بسیار محتمل است که در نقل و یا انتقال معنی اشتباهی صورت گرفته باشد، که با توجه به نزدیک بودن آسیا با آسیاب کردن امکان این اشتباه اصلا دور از ذهن نیست.
جهت مزید اطلاع و اطمینان از این موضوع لازم به یادآوری است که روستاهای بختیاری زبان اطراف ابهر که به دودانگه زبانان معروف هستند، از جمله روستاهای خلیفه حصار، درسجین، ارکین، آغجه کند و شیورین، هم اکنون فعل “هردن” را به معنی آرد کردن گندم، جو یا سایر غلات استفاده میکنند. و برای جوینده این معنی هیچ دشوار نخواهد بود که سری به این روستاها زده و یا با افرادی از این روستاها که در ابهر ساکن هستند و تعدادشان هم اندک نیست در مورد این معنی تحقیق و تفحص نماید.
در واقع میتوان گفت کلمه «اوهر» به معنی جایی است که هردن و آرد کردن گندم و جو یا سایر غلات با استفاده و به کمک آب صورت میگیرد، به عبارت ساده تر در ذیل معنی کلمه اوهر میتوان گفت اوهر یعنی سرزمین آسیابهای آبی. با توجه به وجود رودهای زیادی در منطقه (که متاسفانه به تدریج دچار کم آبی و خشکی شده اند، و اکنون مهمترین آنها ابهررود است که آن هم از اهمیت سابق برخوردار نیست)، و استعداد منطقه برای کشت محصولات مختلف گندم و جو این اسم بسیار بجا و با مسما است. به تدریج در گذر ایام کلمه اوهر به خاطر سهولت تلفظ و راحتی در نوشتن به آبهر و بعدها به ابهر تبدیل شده است.
غرض از بیان این مطلب کمک به شفاف شدن موضوع و دریافت نظرات خوانندگان و علاقه مندان، برای کشف و روشن شدن واقعیتی تاریخی است، امیدوارم همه ما به سطح مناسبی از رشد و توسعه فردی برسیم که بتوانیم فارغ از تعلقات قومی و نژادی و فرهنگی، نگاهی واقع بینانه و به دور از تعصب به مسائل داشته باشیم.
نویسنده : محمد حسنخانی
برگفته از : http://khalifehesar.blogfa.com/post/43
با سلام. جهت روشن شدن این مطلب که اهالی ابهر از قدیم ترک زبان بوده اند و هیچگاه در این منطقه لهجه لری و یا دیگر لهجه های زبان فارسی رواج نداشته اند باید به این مطلب اشاره نمایم که اهالی کنونی روستاهایی مانند درسجین، خلیفه حصار، آقچه کند، شیورین و ارکین در اطراف جنوب شرقی ابهر قدمت تاریخی زیادی ندارند و مطابق تاریخ منطقه ، اهالی این روستاها چند نسل قبل (فکر کنم زمان رضا خان) از مناطق مرکزی و جنوبی ایران (از ایل بزرگ لر بختیاری) تبعید و به زور به این مناطق کوچ داده شده اند (به دلیل شورش و ویا شرارت) و پس از چند نسل به دلیل اینکه در وسط روستاهای ترک زبان قرار گرفته اند هم اکنون به زبان خاصی (شمونی که ترکیبی از زبان ترکی و لهجه لری) می باشد تکلم کی کنند و نباید ریشه کلمه ابهر را در زبان تازه تاسیس این روستاها جستجو نمود. و باید ریشه را در زبان ترکی یافت.! حتی قدیمی های ابهر اعتقاد داشته اند که نام ابر صحیح بوده و به مرور به ابهر تغییر یافته است. جناب آقای محمد حسنخانی نیز خود از اهالی همین ۵ روستا بوده و کاملاً مشخص است که این افراد با این دیدگاه در حال تاریخ سازی برای خود می باشند تا به دروغ به همه نشان دهند که خودشان از ساکنین اصلی این منطقه می باشند و اهالی اصلی و زبان اصلی ابهر لری می باشد و نه ترکی !! که هیچگاه چنین نبوده است. در واقع اهالی ترک ابهر بسیار مهمان نواز بوده و هستند و اهالی لر بختیاری آواره و تبعیدی این ۵ روستا به علاوه کردهای یاغی و شورشی ساکن در جنوب شرقی ابهر (روستاهای علی آباد و قره تپه و ….) را به گرمی مورد استقبال قرار داده و در حق اینان مهمان نوازی را به کمال رسانده اند. ولی هیچگاه تحت نفوذ زبان این غریبه ها قرار نگرفته و زبان ترکی را به زبان لری و یا کردی تغییر نداده اند بلکه برعکس، اهالی این روستاها به مرور زبان اصلی خود را فراموش و به زبان غالب و رایج منطقه یعنی ترکی روی آورده اند.
سلام جناب مصطفی
چرا اینقدر عصبانی هستید؟ ما میتوانیم بسیار ملایمتر و با ادبیات بهتر با همدیگر گفتگو کنیم، و البته این کار جز با مطالعه و افزایش ظرفیت و شنیدن صحبتهای مخالفان امکان پذیر نخواهد بود.
تاریخ را نمیتوان با الفاظی مانند فکر میکنم و گمان میکنم بیان کرد بلکه با شواهد و بینه باید به واقعیت نزدیک شد، سکونت بختیاری ها در منطقه قزوین و ابهر نه در زمان رضا شاه که در زمان صفویه اتفاق افتاده است، آیا دیگر ادعاهای شما نیز از همین جنس است؟
کمی صبوری، کمی تحمل و افزایش ظرفیت فردی چاره بسیاری از مشکلات ماست
موفق باشید
سردبیر
سلام. خسته نباشید . در باره واژه هردن اینکه در روستاهای استان بوشهر هم هنوز واژه هردن را برای آسیاب کردن گندم و غلات دیگر و همچنین دانه های دیگر مانند حبوبات و یا قهوه بکار می برند.
سلام او به زبان لری بختیاری یعنی اب و هره هم یعنی گل شل ابهره هم نژادن لر بختیاری هستن بعد حمله مغول ها زبان ترکی رایج شد همچنان که زبان اذربایجان را ترکی کردند که ریشه مردمش از اقوام اصیل ایرانیست هم چنان که اسپانیا هم زبان پرتغالی و هند انگلیسی رایج شد