جاذبه های گردشگری شهرستان ابهر

ابهر يکي از مهم ترين و ارزشمند ترين مکانهاي جهانگردي و توريستي استان زنجان به شمار مي آيد که براي توسعه و گسترش صنعت گردشگري از ظرفیتهای قابل توجهي برخوردار است.

مهم ترين و تاريخي ترين اثر شهرستان ابهر، گنبد عظيم و مشهور سلطانيه است که به تنهايي قابليت برابري با ساير بناهاي استان را دارا مي باشد. تقريباً در تمام نقاط ابهر آثار زيبا و مکان هاي ديدني با ارزشي يافت مي شوند ولي بيشتر آثار تاريخي اين شهرستان در قسمت هاي شمالي منطقه واقع شده اند.

معبد تاريخي داش كسن در كنار شهر تاريخي و با ارزش سلطانيه، آرامگاه چلبي اوغلي، آرامگاه ملاحسن كاشي و گنبد آجري سلطانيه در مجموع محور فرهنگي – تاريخي سلطانيه را تشكيل مي دهند. اين بناها در دشت مسطح و زيباي سلطانيه جلوه اي خاص داشته و همواره مورد بازديد دوست داران تاريخ و فرهنگ ايران زمين قرار مي گيرند.

روستاهاي تاريخي و ييلاقي اطراف شهرستان ابهر که نمايانگر جلوه هاي زيباي طبيعي و غلبه انسان بر طبيعت هستند، بقعه زيباي امام زاده ها که از اعتقادات خاص مردم و معماري روزگار خود حکايت دارند، معماري باارزش مساجد، تپه هاي متعدد تاريخي و مهم تر از همه گنبد زيبا و مشهور سلطانيه كه نقطه اوج آثار ديدني منطقه به شمار مي رود، همگي در مجموع نويد يک گردش طولاني و جذاب در طبيعت و تاريخ منطقه را به بازديد کنندگان مي دهند.

وجود آثار تاريخي با شهرت جهاني و همچنين طبيعت زيبا همراه با غارهاي مشهور، سبب شده که شهرستان ابهر همواره از بازديدکنندگان متعدد داخلي و خارجي برخوردار باشد. با وجود اين که با ارزش ترين بناهاي تاريخي استان زنجان در محدوده شهرستان ابهر واقع شده اند ولي امکانات اقامتي و توريست پذيري منطقه ابهر شايسته و پاسخگوي مسافران اين خطه از استان زنجان نيست. به نظر مي رسد که با اندکي توجه در زمينه تبليغات اصولي و همچنين سرمايه گذاري در ساخت مراکز شايسته اقامت ميهمانان داخلي و خارجي و رواج و گسترش فرهنگ صحيح توريسم پذيري در ميان مردم منطقه، رونق تاريخي اين منطقه به آن باز گردانده شود و اين ناحيه به يکي از جذاب ترين مناطق توريستي استان تبديل گردد.

آرامگاه ملاحسن كاشي

مقبره ملاحسن در مغرب سلطانيه و در سه کيلومتري آن قرار دارد که احتمالا” در دوران سلطنت سلطان محمد خدابنده ، يا به طور کلي در دوران مغول جزو پايتخت يعني سلطانيه بوده است . اما در حال حاضر تک بناي زيباي مقبره در دشت پهناور خود نمائي مي کند. در مورد تاريخ بناي مقبره ملاحسن شيرازي چند نظريه وجود دارد:
عده اي آن را از بناهاي زمان صفويه مي دانند و عده اي نيز آنرا به اوائل قرن هشتم و آغاز دوره صفويه نسب مي دهند. به هر صورت بناي نامبرده بعلت طرح خاص و منحصر به فرد خود بي اندازه مورد توجه باستانشناسان و محققين مي باشد. مقبره ملاحسن شيرازي به شکل کثير الاضلاع هشت ضلعي است که چهار ضلع بزرگ آن به طول 30/8 متر و چهار ضلع کوچک به طول 75/5 متر است .
اضلاع بزرگ داراي ايوانهاي وسيع با اضلاع کوچک، داراي ايواني دو طبقه که با ساختن طاقهاي کوتاهتري بوجود آمده است.

  بوسيله دو پلکاني که از ايوانهاي بزرگ شرق و غرب آغاز مي شود مي توان به ايوانهاي فوقاني راه يافت. پلکانهاي چهارگانه فقط جهت صعود ارتباط با غرفات فوقاني ساخته شده اند. بر بالاي اين تراسها مي توان مناظر دشت سرسبز را به خوبي مشاهده کرد. اضلاع هشت گانه بوسيله راهروي کوچکي با طاق کوتاه به طول و عرض 5/1 × 75/0 متر بهم متصل مي شود .
دهنه ايوانهاي بزرگ 5/4 متر و دهنه ايوانهاي کوچک 5/3 متر مي باشد و قريب 5/0 متر از سطح دشت بلندتر است. قسمت داخلي مقبره به شکل مربع به ضلع تقريبا” 6 متر است که چهار طرف توسط چهار درگاه بزرگ به ايوانها ارتباط پيدا مي کند. در طرفين درگاههاي دو طاقچه مستطيل شکل به چشم مي خورد . که احتمالا ” جاي روشن کردن شمع بوده است. در ضلع رو به قبله بجاي محراب که کاملا”‌از بين رفته در گاهي قرار دارد.

در دوران فتحعلي شاه و حکومت پسرش عبدالله ميرزا در زنجان، اين بقعه تعمير و اشعاري بخط نستعليق در داخل گنبد هر کتيبه اي گچ بري شده است. اين کتيبه شامل يک نوار تزئيني با کادرهاي جالب مساوي هم است که دور تا دور داخل و محل اتصال گنبد بنا مشاهده مي شود. ظاهرا” اين قطعه شعر ناتمام مانده و چند بيت هم در ميان قطعه خوانده نشده است.
در ساختن داخل گنبد ظرافت خارق العاده بکار رفته است و گچبري هاي جالبي شامل مقرنس هاي گچي و شمسه هائي به رنگ قرمز بسيار زيبا سطح داخل گنبد را پوشانده است. بر بالاي ورودي بقعه، پنجره بزرگي به چشم مي خورد که نور داخل بقعه را تامين مي کند. مقبره ملاحسن داراي گنبدي شلجمي سه پوش است که در معماري قديم ايران سابقه نداشته است. گنبد داخلي که داراي تزئينات گچ بري است بوسيله تيرهاي چوبي به گنبد مياني وصل گرديده است. گنبد اخير اندکي به ضخامت يک آجر ساخته شده است. گنبد سوم يا گنبد خارجي که داراي فرم بسيار زيبائي است دو گنبد زيرين را مي پوشاند. تزئينات گنبد شامل معقلي هاي پرکار درگريو گنبد و کاشيکاري هاي فيروزه اي بسيار ارزنده است. بدين ترتيب گريو يا گردني گنبد داراي چهار بخش تزئيني است:‌ بخش اول:‌ در بخش تحتاني معقلي هاي جالبي از تلفيق آجر و کاشي فيروزه اي ديده مي شود.
بخش دوم:‌ کتيبه معقلي زيباي دور گنبد با عبارات الله و محمد و علي و عبارات ديگر از کاشي فيروزه اي در متن آجر است.

بخش سوم: در اين بخش تزئينات معقلي هفت و هشت ( زيگزاک ) جلب توجه مي کند.
بخش چهارم: بخش فوقاني و زير کاسه گنبد را نره کاستي هائي به صورت عمودي تزئين مي کند.

 ناگفته نماند که در آجر هاي تحتاني گنبد دو بيت خط نستعليق نوشته:

 اشک جنت شد به يمن دولت طهماسب شاه
تربت کاشي که آمد خاک مشک آبش گلاب
خواستم تاريخ اتمامش بدانم       عقل گفت
سال تاريخش همان از “‌رشک جنت “‌ کن حساب
در دو طرف گنبد دو بيت شعر بچشم مي خورد که نام معمار و بناي تعمير کننده عمارت که پدر و پسرند  نوشته شده است.
بود اميدوار از لطف غفار                                                        محب شاه دين فتحي معمار

خاک سنگ ره ولي خدا                                                        ابن فتحي   محمد بنا

در حفاري داخل مقبره، محوطه اي با ديواره هاي سنگي منظم پيدا شد که در داخل آن قبر مستطيل شکلي به ابعاد 80/3 × 90/3 متر کشف شد که سه قسمت شمال و شرق و غرب با سنگهاي سبز رنگ حجاري شده بنا گرديده است. ضمنا”‌مقداري سنگهاي سبز رنگ نيز در صحن داخلي مقبره بدست آمد که داراي نوشته مي باشد.

در ميان سنگ هاي مکشوفه قطعه سنگي وجود دارد که تمام قسمت هاي آن داراي خط نوشته است و نقش محراب بر روي آن حک گرديده و در پشت سنگ علامتي بشکل قيچي بچشم مي خورد . با وجود اينکه از لحاظ طرح ساختماني مقبره منحصر به فرد مي باشد . معذالک از لحاظ تزئينات خيلي غني نبوده است . اما نبايد فراموش نمود که روي اولين قشر پوشش تزئينات قديمي بدست آمده است. به نظر مي آيد که مقبره مذکور حداقل سه بار مرمت شده است که مهمترين آن همراه با تزئينات گچبري اطراف مقبره در زمان فتحعلي شاه قاجار صورت گرفته است . بنا به طور کلي داراي اسکلت استوار و پي هاي محکم است که به عمق بيش از يک متر در خاک ، رس ، آهک قرار دارد .
در گذشته ديوار ايوانها داراي قابهائي بوده که کاشيهاي تزئيني داشته است و در حال حاضر خالي از تزئين مي باشد . در گنبد خارجي شکاف بزرگي بوجود آمده است . که توسط سازمان ملي حفاظت آثار باستاني تعمير و مرمت شده است .
در فاصله صد قدمي اين مقبره ، باقيمانده بناي بسيار جالبي با تزئينات معقلي زيبا بچشم مي خورد که به گفته اهالي محل ، مجموعه ، خانه ملاحسن و خانقاه وي بوده است .
ولي آنچه مسلم است اين است که بناي مخروبه فوق الذکر سردر ورودي بنا بوده و به طور کلي چنين بنظر مي رسد که خانه و مقبره قسمتي از باغ بسيار بزرگ و عمارت ديگر بوده است . اين سردر داراي تزئينات معقلي مرکب از کاشيهاي کوچک زرد ، فيروزه اي و مشکي در متن آجر است .
هر دو جرز طرفين از پائين تا بالا کتيبه اي بخط بنائي بچشم مي خورد که کلمه  ( علي )  را مکررا با کاشي هاي فيروزه اي در متن آجر بر آن نوشته اند . در طرفين اين سر در طاقنمائي تعبيه شده است . که داراي دو کتيبه بخط بنائي است :
الف )‌ در سطح طاقنما طرح مربع شکل با عبارت الله و محمود علي ،‌با کاشي فيروزه اي برمتن آجر .
ب ‌  )‌ کتيبه اي به رنگ سياه در متن آجر با عبارت لا الله الا الله که در اطراف طاق طاقنما بچشم مي خورد .
حفاري هائي که در محوطه بيرون مقبره ملاحسن کاشي صورت گرفته است ، يک خيابان سنگ فرش ظاهر گرديد که طول آن 50/95 متر و عرض آن  5 متر مي باشد که قبلا” با سنگهاي قلوه اي مفروش گرديده است . اين خيابان سردر بزرگ محوطه را به مقبره ملاحسن متصل مي سازد .
اين بنا با شماره 168 به ثبت تاريخي رسيده است

معبد تاريخي داش كسن

یا آنچنان که جهانگردان آن رامی شناسند: معبد اژدها؛ در حاشيه روستاي “وير” در حدود 15 کيلومتري شهر تاريخي سلطانيه واقع شده که به نقش دو اژدهاي برجسته و چند محراب اسلامي در دو سمت خود و به قرينه يکديگر مزين است. یکی از دلایل معروف بودن این معبد به دلیل وجود نقش های اژدهای آن است که نمونه های مشابه آن را آنوبانینی در جای دیگری از ایران مشاهده نکرده است. طبق نظر برخی باستان شناسان، قدمت این معبد به قبل از اسلام باز می گردد که در زمان ایلخانان نقوشی از جمله اژدها بر آن افزوده شده است.